Fravi e bransiner

Il fravi

Peng … peng … peng! Aschia tunava ei cura ch’ins passava davon il luvratori dil fravi vi. Sco affons leventava quei savens las marveglias. Ei caztgava da dar in’egliada en fravgia. Il fravi, pustaus davos sia massa – armaus cul marti grond – fageva la cumparsa da schuldau guardian. El purtava adina in scussal da curom bravamein isaus, magari empau ners. La tecnica moderna da maschinas ha catschau a cantun la lavur dil fravi. Oravontut ein ils cavals svani e las maschinas agricolas han surpriu la lavur da transport. Cons cavals havev’il fravi dil vitg d’enferrar. Dasperas fagev’el da tuttas sorts lavurs: cruschs-fossa, cadeinas e cadenatschs, dar paiza als uaffens, reparar stgellas e stgalins, far tscherchels per rodas, slusels per sliusas e scarsolas e bia auter. Tut vargau!

Frida sin frida jeu marclel il fier,
fravi jeu sun in da vaglia.
Ferma la bratscha, miu pugn tut ner,
Sut il marti fa la massa schemer.
Temel ni fiug ni fimaglia.

Il bransiner

Josef-Anton Alig, naschius 1825 sco burgheis da Sursaissa, ha installau ina cularia da bransinas gest spegl Ual dil Lochli. Siu fegl cul medem num naschius 1852 ei staus il davos bransiner. El ei daventaus l’unfrenda dalla bova da 1927. Il monument historic giu l’Isletta spel Rein dat perdetga dalla tragica disgrazia che ha pretendiu la veta da siat persunas.
La pli veglia bransina porta il datum digl onn 1847. Las bransinas havevan in diameter da 6 – 20 cm, aschia ch’ellas survevan per tiers manedels ed armauls. Igl unviern remplazzavan ellas las stgellas dallas vaccas. Las bransinas purtavan differents ornaments: steilas, puncts, troclas cun iuas, fluras e schizun ils uoppens dallas Treis ligias. L’annada ni il bul cun „A“ ni „ALIG“ ni „ALIG TAVANASA“ fuvan la noda casa dil bransiner. En lavur communabla derivan era bransinas da „MOSER e ALIG“. Las bransinas cun lur tun fin ein fetg tschercadas e vegnan marcadadas per in ault prezi. Maurus Cathomas da Breil posseda ina fetg gronda collecziun da bransinas digl Alig.